Piratenfilosofie: over de waarde van verzet

‘Actie is zinloos,’ schrijft filosoof Mark Fisher in zijn baanbrekende werk Kapitalistisch realisme, ‘alleen onzinnige hoop heeft zin.’ Het kapitalisme beheerst niet alleen onze economie en politiek, maar heeft zelfs onze mogelijkheden tot verzet en ons voorstellingsvermogen voor een andere wereld gekaapt. ‘Het is makkelijker is om je het einde van de wereld voor te stellen dan het einde van het kapitalisme.’

Deze editie van Felix & Sofie stellen we in de vraag: is verzet tegen de gevestigde orde mogelijk? Aan wie kunnen we dat beter vragen dan aan de grootste experts op dit gebied: piraten en anarchisten.
Langs de kust van Barbarije zouden in de 17e en 18e eeuw ‘piraten utopieën’ hebben bestaan: mini-anarchistische samenlevingen zonder autoriteit, die Europese schepen kaapten en handel met koloniën in de weg zaten, en zo verzet boden tegen imperialisme, kapitalisme en slavernij – tenminste, als we anarchist Peter Lamborn Wilson moeten geloven.
Historicus Erik de Lange geeft deze avond een lesje piratenfilosofie: waarom zijn anarchisten toch zo gefascineerd door de piraat? Klopt hun romantische piratenbeeld? En zo niet, kan de piraat toch een bron van inspiratie blijven voor hedendaags verzet?
Politiek filosoof Mathijs van de Sande duikt in de impact van het anarchisme en andere protestbewegingen. De waarde van verzet zit namelijk niet altijd in het behalen van de doelen, maar juist in het radicale experiment met nieuwe politieke leefvormen.
Kunnen we ons nog een alternatieve wereld voorstellen? Kunnen we onze manieren van verzet bevrijden uit de kaping van het kapitalisme? Door ons voorstellingsvermogen aan te wakkeren kunnen anarchisten en piraten ons misschien dat kleine beetje ‘onzinnige hoop’ bieden die we nodig hebben.

Over de sprekers
Mathijs van de Sande is politiek filosoof en universitair docent aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij doet onderzoek naar het belang van protest en sociale bewegingen in politieke en maatschappelijke veranderingen. Daarvoor put hij uit diverse filosofische stromingen en tradities, zoals anarchisme, feminisme, en (post-)marxisme.
Erik de Lange is historicus en universitair docent aan Universiteit Utrecht. Hij is gepromoveerd op de Europese bestrijding tegen piraterij in de 19e eeuw, en hoe dit hand in hand ging met een verwoestend imperialisme. Zijn boek De laatste dagen van Barbarije: Hoe piraterij verdween van de Middellandse Zee is genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2025.

Programmering en moderatie: Gwendolyn Bolderink en Kasper Essers.